Paso a nivel.
O Venancio entrou na taberna a eso das sete da tarde, debía vir da leira, vestía roupa suxa, uns zapatóns cheos de po, os pantalóns con remendos e unhas luvas de traballo sobresaindo do peto traseiro. Leva uns días fodido, esta calma chicha e incómoda, a calor pegañenta e húmida, o voo pesado e impertinente das moscas, a ameaza interminable de tormenta que non chega, tráeno e lévano dun lado para outro coma corpo sen alma. O taberneiro sérvelle unha copa de licor escuro e denso nun vasiño de vidro pouco máis grande que o dedal dunha costureira, apúrao dun trago e fai unha seña ao dono do negocio, un tipo gordecho e colorado cunha camisa suada e amarelenta, quen recunca o chato. O local está case valeiro, ao fondo, debaixo da única luz acesa, catro paisanos xogan ás cartas, calados, din que o tute o inventou un mudo. Míranse uns aos outros e non precisan dicir ren, todos saben o que pasou, o conto anda corrido pola aldea, un estrondo xordo e segredo que percorre os camiños, no adro da igrexa, á entrada da misa das doce, as beatas abanean incrédulas as cabezas, diríase que ata os cans, cando se cruzan na praza e se cheiran o cu, murmurian. Ao final da barra, un ventilador graxento zumba movendo o aire espeso e fedorento e é coma si os pensamentos dos da partida chegaran ata o Venancio, que dobra a cabeza para mirar a aqueles homes, veciños, amigos incluso, e no fondo do seu entendemento atopa unha voz que lle repite que, ainda sen palabras, están falando del.
Din que hai ventos capaces de voltar tolos aos homes, ventos con nomes propios, Cierzo, Tramontana, Levante… ventos que sopran durante días, incluso semanas, ata que algún pobre desgraciado non o pode soportar máis e remata colgado dunha viga ou da ponla dunha árbore. Cando non lles da por agarrar unha escopeta e levarse por diante o can dun veciño, ao veciño e a quen teña a mala sorte de cruzárselle no camiño. Toleou, murmuran as vellas no funeral das víctimas. Pero por estes lares, a culpa destas desgrazas non é do vento, é a vida mesma, que ten esa crueldade para uns, mentres que reparte agarimos para outros. A Venancio o que o fai tolear é esta suspensión total de vento, esta asfixia ponzoñenta. A súa tolemia non ten inclinacións violentas, ao contrario, trátase dun estado de languidez introspectiva, un coma virarse para dentro e sumerxirse nun pensamento rumiante que da voltas e voltas sen chegar a ningures, maquinaria mental que adoita lubricar con bebidas espirituosas e fume de tabaco. Ao fin e ao cabo, do seu, ninguén ten culpa. Algún dos máis achegados incluso llo tiñan advertido, -Venancio, dígocho por ben- confesoulle un día o “Chupa”, amigos que eran dende a infancia, -Que esa muller non é para tí, que ten outras pretensións, que antes ou despois hache de dar un disgusto.- E o Venancio que non o quixo crer.
Pero era visto, Carme, que así se chamaba a muller do Venancio era, cando chegou á aldea para traballar na casa dos Barral, apenas unha adolescente. Disque viña da Coruña, que era orfa, e que a señora de Barral acordara ocuparse dela a petición dunha tía da rapaza pois, xa na Coruña, andaba medio líada cun cabo da Garda Civil casado. Venancio fixouse nela dende o primeiro instante, e non foi o único, que incluso houbo ostias e algún navallazo para resolver a competición de a cal dos mozos casadeiros lle ía corresponder o desfrute de aquela morena fermosa e exótica para os parámetros dunha aldea do interior. O Venancio saeu vencedor, tiña terras, tiña casa, cartos no banco e ademáis, contaba con dúas avantaxes que os outros non. Venancio estaba só, non había sogra que aturar, sogro que coidar, irmáns cos que berrar por herdanzas. Ademáis, comparado co resto, Venancio era un tipo guapo, alto, ben falado, algo leído e co bacharelato rematado.
Neste lugar, os que tolean tíranse ao tren, coma se tirou Rita a Cántara meses despois de que o seu único fillo se matara nun accidente de moto, logo de percorrer durante ese tempo tódolos días o camiño da casa á igrexa, da igrexa ao cemiterio, do cemiterio á casa, de negro pechado, coa cariña hinchada e os ollos mouros de chorar día e noite, regando os camiños coas súas bágoas.
Ao sair da taberna un finísimo orballo humedécelle o rostro, Venancio avanza a través del coma un coitelo a través da carne, desgarrando unha atmósfera que o constrinxe na súa pena, cruza a praza e métese por un dos calexóns que bordean a igrexa, pasos estreitos e empedrados flanqueados polos valos tras os que se extenden as fincas, e máis alá o souto. Coa vista fixa no chan húmido camiña afundido no seu pensamento, intuindo que o avance o conduce ineludiblemente ao seu destiño, apenas se percata do entorno ata que, ao lonxe, sinte un asubío que se achega percorrendo a liña férrea.
A muller de Venancio escapou cun mestre inglés que viñera á Coruña coa idea de montar unha academia. Tropezaran durante unha das visitas que Carme adoitaba facer á unha súa irmá que vivía en Labañou. Aquel tipo trocou os seus plans ao coñecer a aquela impoñente morena que latía dentro da rapaza coa que Luis casara dez anos atrás, a muller que non atopara o soño que procuraba ata que aquel xoven e elegante estranxeiro lle amosou o mundo que había máis alá do mar.
Venancio tirouse ao tren da Coruña, o das oito e vinte da noite, no paso a nivel da Seca, doucentos metros máis adiante, onde a vía pasa por debaixo da ponte da estrada de Dexós, xa se tirara Luis o da Manca cando o banco lle embargou a casa por culpa dunha débeda da que non respondera o cabrón do seu irmán e na que él fora de abal.
C. Crespo.